Teorie motywacji – co warto wziąć z nich dla siebie?

Motywacja to jeden z ciekawszych do zgłębiania tematów psychologicznych. Przydaje się zarówno w pracy indywidualnej nad osobistymi obszarami do rozwoju, jak również w działaniach bardziej zawodowych, w tym w procesach grupowych. O ewolucji i zmianie podejścia do tego tematu pisałam w niedawnym wpisie, do którego przeczytania gorąco Cię zachęcam. 

Dzisiaj przedstawię Ci kilka teorii motywacji, które moim zdaniem są ciekawe i godne uwagi. I choć zdecydowanie jestem zwolennikiem praktycznego podejścia, to na początku warto odwoływać się do podstaw i wyciągać z nich to, co użyteczne na co dzień. 

Najpopularniejsza teoria motywacji

Najpopularniejszą teorią motywacji, jest stworzona przez Abrahama Maslowa piramida potrzeb. 

Maslow podzielił potrzeby na szczeble, wg. których, aby osiągać szczyty, ważne jest zaspokajanie najbardziej podstawowych aspektów.

Całość reprezentowana jest przez:

Potrzeby fizjologiczne to m.in. potrzeba jedzenia, oddychania, snu; 

Potrzeby bezpieczeństwa to m.in. potrzeba spokoju, opieki i oparcia, wolności od strachu;

Potrzeby przynależności i miłości to m.in. potrzeba afiliacji, wsparcia, posiadania więzi z innymi w tym miłości;

Potrzeby szacunku i uznania to m.in. potrzeba zaufania do siebie i innych, poważania, respektowania własnych i czyichś granic, bycie kompetentnym, posiadania pozytywnego obrazu siebie i samoakceptacji; 

Potrzeby samorealizacji to m.in. potrzeba posiadania celów i ich realizacji, dążenia do spełniania marzeń i podejmowania działań prowadzących do poczucia satysfakcji. Potrzeby samorealizacji często dzielone są na te związane z estetyką (piękno, harmonia) oraz poznawcze (wiedza, potrzeba rozumienia, nowości). 

 
Piramida potrzeb jest chyba najpopularniejszą z teorii motywacji i choć na jej temat krążą różne opinie, wykorzystuje się ją po dziś dzień. 

Na bazie piramidy potrzeb można analizować motywację człowieka w różnych ujęciach np. rozpisać potrzeby wymienione przez Maslowa pod kątem rodzinnym, czy zawodowym. Takie analizy bywają bardzo interesujące. 

Popularnym podejściem do motywacji jest również tzw. metoda “kija i marchewki”, czyli stosowanie kar i nagród. Poświęciłam im oddzielny wpis.

 

Teorie motywacji przydatne w środowisku zawodowym

Teoria automotywacji wg. Ryan&Deci mówi o 3 ważnych aspektach: kompetencjach, autonomii i istotności. Kompetencje to zbiór posiadanych przez człowieka zasobów, które ułatwiają mu m.in. pracę. Posiadając rozwinięte kompetencje łatwiej o uzyskanie autonomii, czyli możliwości realizowania zadań w wybrany przez siebie sposób. Ostatnim, ale nie mniej ważnym elementem jest istotność, a więc poczucie, że to co realizujemy ma sens i jest komuś potrzebne. 

W oparciu o te 3 wskaźniki można względnie prosto zorganizować środowisko zawodowe i motywować pracowników. 

Reaktancja psychologiczna to teoria, która nie odnosi się jedynie do motywacji, ale znajduje w niej dobre zastosowanie. Im bardziej ktoś naciska na to, abyśmy realizowali dane zadanie, tym mniejszą mamy na to ochotę, nawet jeśli wcześniej byliśmy do tego działania zmotywowani. Odwołujemy się tu do wolności wyboru, która jest dla ludzi niezwykle istotna. Samodzielne podejmowanie decyzji jest często ważniejsze niż negatywne konsekwencje niezrealizowania polecenia. Jeśli zatem chcemy, aby pracownik podjął się danej czynności, warto, by poczuł, że jest to również zależne od niego. 

Elementy motywacji dostrzeżono także w mniej oczywistym zjawisku, związanym ze skręcaniem mebli. Okazuje się, że nawet drobny wysiłek związany z samodzielnym złożeniem mebli wpływa na nasze pozytywne samopoczucie. Mamy wrażenie wykonania czegoś samodzielnie. Mechanizm ten został najpowszechniej zastosowany w sieci sklepów Ikea i od niej również otrzymał swoją nazwę, jako efekt Ikei. 

Jedną z moich ulubionych teorii związanych z motywacją jest dwuczynnikowa teoria motywacji Herzberga. Dzieli ona czynniki motywujące ludzi na dwie grupy:

Czynników higieny, w których skład wchodzą m.in.: wynagrodzenia, warunki pracy, bezpieczeństwo zatrudnienia, polityka firmy itp.

Motywatory, w których skład wchodzą m.in.: uznanie, możliwość rozwoju, zakres odpowiedzialności, awans, osobiste osiągnięcia.

 
Ciekawym aspektem tej teorii nie jest sam w sobie podział, ale idące za tym wnioski, które mówią, że:

Czynniki higieny są wykorzystywane do niwelowania stanu niezadowolenia; 

Motywatory oddziałują na wewnętrzną motywację człowieka i przyczyniają się do wzrostu zadowolenia;

Podwyższając wynagrodzenie pracownika (czynnik higieny) możemy jedynie zmniejszyć jego niezadowolenie. Aby wpłynąć na jego stan zadowolenia potrzebujemy np. awansować go (motywator). 

 
Teoria jest niezwykle użyteczna przy dbaniu o własną motywację, ale także w kontekście życia społecznego, zarówno prywatnego, jak i zawodowego.

Rozumiejąc dwuczynnikową teorię motywacji, prawdopodobnie przestaniesz się dziwić, że Twój kolega zarabiający w Twoim odczuciu duże pieniądze i posiadający umowę na czas nieokreślony, nie jest zmotywowany do pracy, bo np. brakuje mu możliwości realizowania własnych pomysłów i przejmowania nowych zakresów odpowiedzialności.

Jednocześnie inna osoba zarabiając dużo mniej mogłaby być zdecydowanie bardziej zadowolona, ponieważ jest w pracy doceniana i angażowana w ciekawe projekty.

Motywacja wg. Stevena Reissa

Steven Reiss na bazie swoich życiowych doświadczeń w ramach swojej naukowej kariery zainteresował się tematem motywacji. Niezwykle istotne było dla niego dotarcie do wewnętrznych czynników (motywów) wpływających na sposób myślenia i działania ludzi. W tym celu zebrał wskaźniki wymieniane przez naukowców do opisu wcześniej powstałych teorii i rozpoczął ich statystyczne i behawioralne analizowanie. W wyniku tego działania powstał test Reiss Motivation Profile, który gromadzi w sobie 16 uniwersalnych motywatorów człowieka, mogących występować w 3 nasileniach. 

Motywatory wyszczególnione w teście RMP można mniej lub bardziej bezpośrednio znaleźć w każdej z wymienionych przeze mnie powyżej teorii, a także w wielu innych powszechnie znanych opisach. 

W związku z tym, że RMP to pierwsza naukowa metoda badająca wewnętrzną motywację człowieka, będąca uniwersalnym narzędziem niezależnie od kręgu kulturowego, zdecydowałam się wykorzystywać ją w pracy z Klientami. Jest niezwykle przydatna w pracy nad rozwojem zawodowym i osobistym, Więcej informacji na temat metody RMP znajdziesz tutaj.